کد مطلب:25374 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:42

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

آيا ايرانيان در قديم زرتشتي بودند؟

درباره دين ايرانيان بايد دو مقطع تاريخي را مدّ نظر قرار داد:

أ) قبل از ظهور دين زرتشت.

ب) بعد از ظهور دين زرتشت.

در خصوص دينِ قديميترين ساكنان ايران، اطلاعات مورخان بسيار كم است.(1)

در ايران باستان اقوام و گروههاي مختلف زندگي كرده و گرايش و عقايد مختلف داشته و اقوام ايراني از دين واحدي پيروي نميكردهاند.

از دادههاي تاريخي و برخي شواهد استفاده مي شود كه قبل از زرتشت، بوميان ايراني، آفتاب و ماه و ستارگان و ساير پديدههاي طبيعت را مي پرستيدند.(2) پرستش خدايان هند نيز در اين كشور رواج داشته است. در يك كتيبه مكشوفه كه مربوط به 1400 ق.م است، اسامي خدايان هند مثل ميترا، مهر، اندرا و اورنا نقش شده است.(3)

ميترا پرستان باور داشتند كه از ديد ميترا چيزي پنهان نيست؛ زيرا ميترا چشم روز و خورشيد افولناپذير است و همه جا حاضر مي باشد و نسبت به بد انديشان و عهد شكنان و... قهار و نسبت به نيكان و ستايشگران بسيار مهربان است.(4)

در مقابل خدا و ملكوت، تاريكي و پليدي قرار دارد كه در آن ديو فرمانروايي دارد. بر اين اساس، اعتقاد به ثنويت از خصوصيات ايرانيان باستان بوده و به وجود خدايان شر در برابر خدايان خير عقيده داشتهاند.

بعد از ظهور دين زرتشت (حدود 660 ق.م) بيشتر ايرانيان به دين زرتشت رو آوردند. گرايش ايرانيان به اين دين بدان جهت بود كه اديان قبل از زرتشت پاسخگوي نياز آنان نبود. آرياييان در ابتداي ورودشان به هند و ايران زندگي خوبي نداشته و برخي از مشكلات خود را مربوط به آموزههايي اديان دانسته و در پي آن بودند مذهبي داشته باشند كه با اوضاع جديد تناسب داشته و از نظام اجتماعي و اخلاقي مناسب برخوردار باشند. بيشتر ايرانيان تصور مي كردند كه دين زرتشت خواستههاي آنان را برآورده نموده و پاسخگوي نيازهاي آنان است، از اين رو از دين زرتشت استقبال نمودند. البته همه ايرانيان به دين زرتشت نگرويدند و در زمان ظهور دين زرتشت اديان ديگر نيز وجود داشت. نقش حكومتهاي ايران در گرايش مردم ايران به دين زرتشت را نبايد ناديده گرفت؛ بنابراين اگرچه زرتشت دين رسمي كشور بوده، ولي اديان ديگر به صورت اقليت وجود داشتهاند،(7) از جمله:

1- دين يهود كه پيشينه حضور آن در ايران به دوران هخامنشيان مي رسد. كوروش ناجي يهوديان، آنان را به ايران كوچانيد. يهوديان از بابل به غرب ايران مهاجرت كردند و در عصر ساسانيان بر تعداد آنان افزوده شد.

2- دين مسيح كه سابقه حضور آن به دوره اشكاني مي رسد، تعداد اندكي عيسوي در غرب ايران مي زيستند. اينان ايرانياني بودند كه به مسيحيت گرويده بودند و داراي كليساهاي معتبري در نواحي شرق و غرب ايران بودند. اين فرقه از مسيحيت به فرقه نسطوري معروف است.

3- مذهب ماني كه در سال 228 ميلادي آشكار شد و اندكي بعد سراسر ايران را فرا گرفت. علت گسترش سادگي اين مذهب بود. اساس اين مذهب، تصفيه و تزكيه نفس و حُسن اخلاق و طهارت باطن بود.

4- مذهب مزدك كه در سال 497 ميلادي در ايران ظهور كرد: قباد شاه ايران به اين مذهب گراييد.

5- مذهب زرونيان كه شاخهاي از دين زرتشت بود، مانند مذهب كيومرثيان.

در مجموع مي توان گفت: بعد از ظهور زرتشت، دين بيشتر ايرانيان، زرتشت بود، اگر چه اديان ديگر نيز وجود داشت.

پي نوشتها:

1. عباس قدياني، تاريخ اديان و مذاهب در ايران، ص 26.

2. عبداللَّه مبلغي، تاريخ اديان و مذاهب جهان، ج 1، ص 302.

3. عباس قدياني، همان، ص 26.

4. همان، ص 28، مبلغي، همان، ص 298 - 299.

5. همان.

6. خدمات متقابل اسلام و ايران، ص 152.

7. عبداللَّه مبلغي، همان، ص 323 - 324.